Bijbellezen met een groep

Het lijkt (in veel gevallen) gelukkig nog gewoon: jongeren die samen op de club of vereniging in de Bijbel lezen. Toch zijn dit heel bijzondere momenten, want als het goed is, gebeurt er dan iets tussen hen en de sprekende God. En dat niet alleen…

 

In dit geval is er nog een extra dimensie, want juist in bijbellezen met een groep, zien we wat God ons in de ánder wil geven. Door met anderen bijbelstudie te doen, ontdek je méér! Je stimuleert elkaar in het lezen en je leert je geloof te verwoorden. Al doende, leer je elkaar beter kennen en ervaar je ‘de gemeenschap der heiligen’. Tenminste, zo zou het kunnen zijn. Maar werkt het in de praktijk ook zo? 

 

Twee voorbeelden

Bijbelstudie doen met een groep kunnen we illustreren met twee voorbeelden. In beide gevallen is een gespreksleider aan het woord. Hij kan op twee manieren aan de slag gaan: 

 

1.  Oké, we hebben dit bijbelgedeelte nu gelezen. Ik wil er kort wat over zeggen! In vers 1 zien we direct al dat… Als we ons dan afvragen wat dat betekent, moeten we kijken in vers 3. Daar lezen we namelijk dat… Dat is natuurlijk niet niks, want als we dat serieus nemen, moeten we wel… Hierover mogen jullie nu met elkaar over gaan praten. Daarvoor heb ik de volgende gespreksvragen…
2. Het bijbelgedeelte dat we nu gaan lezen, is een gelijkenis die Jezus vertelde toen Hij… Vanavond staat het thema ‘vertrouwen’ centraal. Als je nadenkt over ‘vertrouwen’, wat valt je dan op? Ik zal het gedeelte rustig voorlezen, daarna zijn we even stil, dan kun je erover nadenken, en daarna vraag ik wat jullie is opgevallen… [Even later:] Vertel eens, Peter, wat is jou opgevallen? Dat is inderdaad bijzonder. Waarom is jou dat opgevallen? Hadden anderen dit ook?

 

Zelf luisteren

Veel van de bijbelstudies die we in een groep doen, worden gehouden op de manier van gespreksleider 1: we lezen samen het bijbelgedeelte, vervolgens komt er een inleiding en daarna bespreken we een paar vragen. Dat is natuurlijk niet per se fout, maar er is wel een risico aan verbonden. Het is namelijk de vraag of de deelnemers dan echt gelegenheid krijgen om zelf te luisteren naar de bijbeltekst. Het kan zijn dat ze op deze manier niet zozeer in contact komen met de sprekende God, als wel vooral met de sprekende inleider.

 

Deze manier ervaren veel gespreksleiders als veilig, omdat je daardoor ogenschijnlijk veel meer regie houdt. Maar de kans is groot dat jongeren vooral horen wat de gespreksleider is opgevallen en wat hij of zij belangrijk vindt. Aan zélf luisteren zijn ze dan niet toegekomen. God heeft niet echt tot hen persoonlijk kunnen spreken, want de inleider zat ‘ertussen’. 

• Neem serieus dat God jongeren aan elkaar heeft gegeven om te groeien in geloof. Samen bijbellezen geeft meer inzicht in jezelf én het leert je door de ogen van de ander te kijken. Daarbij: wat jongeren van elkaar uit een bijbelgedeelte leren, spreekt mogelijk krachtiger aan dan wat ze van jou horen!

 

Het gesprek ‘organiseren’

In het jeugdwerk zullen daarom vaker vormen gebruikt moeten worden zoals gespreksleider 2 die toepaste. Vormen die de mogelijkheid geven van een directe ontmoeting van jongeren met God. Dus niet (alleen): God spreekt via de leiding tot de jongeren, maar (vooral): God spreekt rechtstreeks tot de jongeren. De enige rol die de gespreksleider daarbij heeft, is dat gesprek te ‘organiseren’. Dat betekent een andere plaats van de gespreksleider. Niet minder belangrijk, maar wel meer dienstbaar. Het leiden van een gesprek is dan vooral een kwestie van het scheppen van veiligheid en het aanreiken van een leessleutel waarmee de deelnemers zelf het bijbelgedeelte kunnen openen. Op die manier doet iedereen actief mee en komt iedereen tot zijn of haar recht. En nogmaals, ze ontdekken zelf wat God tot hen te zeggen heeft.

 

In de groep is veel ruimte om met elkaar in gesprek te gaan. Ook dat gesprek organiseert de gespreksleider. Zo gaan jongeren anders kijken naar de Bijbel. In plaats van passief luisteren naar een inleiding, gaan ze actief samen op zoek naar de betekenis van een bijbelgedeelte voor hun eigen leven. 

 

I. Stappen voorbereiding

Een ontmoeting organiseren waarbij het gesprek tussen de jongeren en de Bijbel plaatsvindt, hoe doe je dat? Het zal inmiddels duidelijk zijn dat je niet zomaar een inleiding maakt met een paar gespreksvragen erbij. In je voorbereiding denk je gericht na over het bijbelgedeelte, maar ook over je groep. Je gaat er zelf eerst helemaal doorheen, zonder de bedoeling om jouw ontdekkingen later te gaan etaleren. Kortom, je denkt erover na hoe je de groep en de Bijbel met elkaar in gesprek kunt brengen. Hieronder vind je een stappenplan.

 

Ook hierbij volgen we de stappen van SOLVAT. Wat vraagt dat van jou als leidinggevende? In de eerste plaats dat je zelf op deze manier door het bijbelgedeelte heengaat. Vervolgens ga je een soort SOLVAT-traject met de groep. Het is belangrijk dat je de stappen van deze methode inzichtelijk maakt voor de jongeren. Dat wil zeggen: je verwoordt welke stappen je met elkaar neemt, maar je laat het de jongeren wel zelf doen.

Eerst kijken we naar de stappen die je thuis, in je voorbereiding, neemt. 

 

• Gebed

Het lijkt een open deur, maar het gebed is de kracht van de gespreksleider. Gericht bidden voor deelnemers van je groep maakt je meer alert op hun veiligheid en op hun inbreng in de groep. Bidden is ook: God voorop laten gaan, zodat jongeren God zelf zullen horen. 

 

• Voorstudie

Probeer het bijbelgedeelte (ook als je het zelf hebt gekozen) heel open te benaderen. Laat jezelf dus opnieuw verrassen door wat er staat en ga er niet vanuit dat je al weet wat God erdoor wil vertellen. Stel zelf alle vragen die aan het gedeelte gesteld kunnen worden. Natuurlijk let je daarbij ook op de context van het gedeelte: in welk verband wordt dit gezegd, tegen wie en waarom? Of: in welke omstandigheden gebeurde dit en wat betekende dat voor de hoofdpersonen? Informatie over de context helpt jongeren bij het lezen. 

 

• Themakeuze

In de meeste gevallen zal het zo zijn dat je het bijbelgedeelte leest omdat je een bepaald thema wilt bespreken. Is dat niet zo en lees je het gedeelte gewoon omdat het aan de beurt is (je behandelt bijvoorbeeld de hele Efeze-brief), dan is het raadzaam om bij het te lezen gedeelte alsnog een thema (uit de leefwereld van de jongeren) te kiezen. Daarmee help je jongeren met focussen. Ze lezen het gedeelte met het gekozen, concrete thema in het achterhoofd (bijvoorbeeld: ‘Wat zeggen deze verzen over zekerheid van het geloof?’). Dat stimuleert hen om het bijbelgedeelte naast hun eigen leven te leggen (waarin ze, om bij hetzelfde voorbeeld te blijven, te maken kunnen hebben met twijfel).

 

Het is handig om voor de bijbellezing met elkaar een creatieve introductievorm te doen die helpt om het thema in het achterhoofd te krijgen. Je daagt de jongeren bijvoorbeeld uit om in een cijfer aan te geven hoe zeker je volgens hen kunt zijn over het geloof. De programma’s van het HGJB-Kinderwerk, -Tienerwerk en -Jongerenwerk reiken op deze manier allerlei thema’s en creatieve introductievormen aan.

 

Overigens kun je het bijbelgedeelte ook aan de groep voorleggen zonder dat je daarbij al een thema in gedachten hebt. Het enige wat je dan moet doen, is een goede leessleutel (werkvorm) bedenken waarmee de groep aan de slag kan gaan. Meestal ontdekken groepsleden nog iets anders dan jijzelf gezien hebt! Dat met elkaar delen, kan al een heel mooie bijbelstudie opleveren. 

 

II. Stappen in de groep

Vanuit je voorbereiding ga je naar de avond zelf. Zoals gezegd, volg je op die avond dezelfde SOLVAT-stappen die je bij het persoonlijk bijbellezen gebruikt. Je benoemt die ook voor de groep: ‘Nu gaan we…’ Omdat je met een groep werkt (wat anders is dan wanneer je in je eentje bijbelleest) zijn er ook een paar extra stappen nodig. Die zijn hieronder uitgewerkt. Het klinkt misschien wat ingewikkeld, maar dat komt alleen omdat we er nu woorden aan geven. In de praktijk valt het reuze mee. 

 

• Stil worden en Open handen

Deze twee stappen lijken misschien vooral van toepassing op ‘individueel bijbellezen’. Maar ook in de groep kun je er goed vorm aangeven. Luister bijvoorbeeld eerst met elkaar naar een mooi lied of vraag de deelnemers in stilte een minuut ergens over na te denken (Stil worden). Besteed ook zorgvuldige aandacht aan het gebed (Open handen). 

 

• Extra: Introductie

Je introduceert het te lezen gedeelte door iets over de context te zeggen, of je introduceert het thema. Door aan de groep te vragen wat hun gedachten zijn bij het thema (bijvoorbeeld door hen op een bord allerlei kreten/gedachten te laten schrijven), creëer je een ‘landingsplaats’ voor het Woord van God in hun leefwereld. 

 

• Lezen (gezamenlijk)

Lees het bijbelgedeelte hardop met elkaar. Let erop dat er rustig en duidelijk wordt gelezen. In deze fase gaat het erom dat de deelnemers snappen wat er staat. Leg eventuele moeilijke woorden of begrippen kort uit. Geef de gelegenheid om daar vragen over te stellen. Let op: het gaat in deze fase om vragen als: ‘Wat betekent dat woord of die zin?’ Vragen als: ‘Waarom zegt Paulus hier dat…?’ kunnen bij de volgende fase aan de orde komen. 

 

• Vragen stellen (inclusief leesopdracht/leessleutel)

Help de deelnemers bij het persoonlijk bijbellezen door een goede leesopdracht (bijv. met behulp van één van de tien leessleutels van de HGJB), passend bij het gedeelte en bij het thema. Het is de bedoeling dat de deelnemers deze ‘opdracht’ eerst individueel doen, dus zonder met elkaar te overleggen. 

 

• Extra: delen met elkaar

Geef de deelnemers in kleine, vooral veilige groepen de ruimte om hun ontdekkingen en eventuele vragen met elkaar te delen. Vertrouw erop dat dit groepsproces al genoeg oplevert zonder dat jij daar leiding aan geeft. Wel is het handig om een aantal jongeren ook voor de kleinere groep als groepsleider te trainen. Zij moeten in de gaten houden dat iedereen tot zijn recht komt. 

 

• Extra: eye-openers

Vraag eventueel aan een paar groepen plenair iets terug. Hierbij kan het goed zijn om als leidinggevende nog iets over het gedeelte (in relatie tot het thema) te zeggen. Er mag gerust verkondigd worden! Misschien is het een eye-opener die je wilt meegeven. Of er zijn belangrijke dingen die je wilt aanvullen op wat ontdekt is. Maak er niet alsnog een lange inleiding (of uitleiding) van. Beperk je tot wat echt niet gemist mag worden! 

 

• Antwoorden

Na het lezen van Gods woorden, is het belangrijk om de Heere God te antwoorden in gebed. Realiseer je dat degene die bidt, priester is voor de gehele groep. Hij bidt de gebeden die door de groep zijn aangereikt. Overigens kun je dit ook ná het Toepassen doen. 

 

• Toepassen

Het is goed om ter afronding van de bijbelstudie nog een keer kort te formuleren wat jongeren concreet met het ontdekte in hun dagelijks leven kunnen gaan doen. 

 

Eventueel extra: verwerking

Als er tijd is, is het goed om jongeren dit zelf te laten ontdekken en/of formuleren. Verzin/zoek daarvoor een verwerkingsvorm die hen daartoe uitdaagt. Bijvoorbeeld: het thema had te maken met ‘omzien naar de naaste’. Dan zou je een lijstje met tien vormen kunnen geven om dat concreet te maken. Laat de deelnemers er drie kiezen die het beste bij hen passen.

 

Probeer de stappen echt een aantal keer te doen. Als je er ervaring mee hebt opgedaan, kun je erop gaan variëren. Want het hoeft natuurlijk niet altijd op deze zelfde manier. Je kunt Antwoorden en Toepassen bijvoorbeeld ook heel goed combineren in één stap.