Het geloofsgesprek met tieners

Op instructieavonden over het geloofsgesprek met tieners en jongeren gebruik ik standaard deze hypothetische situatie als denkoefening vooraf. Reacties zijn vaak heel verschillend, variërend van: ‘Ik zou vragen: “Wat doe je dan met 1 Korinthe 15?”’ tot ‘Waarom kom je dan nog naar catechisatie?’ Gelukkig zijn er altijd wel tienerleiders of catecheten die een betere reactie zouden geven: ‘Ik zou vragen: “Hoe kom je tot deze gedachte?”’ Want volgens mij is dát de manier om het geloofsgesprek met tieners aan te gaan: betrokken, niet veroordelend en ruimte-gevend. In dit artikel wil ik kort vijf stappen langslopen die belangrijk zijn voor het geloofsgesprek. Inhoudelijk volgen ze op elkaar, in de praktijk kunnen (en zullen ze vaak) door elkaar heen lopen. 

1. Relatie leggen

• Betrokken zijn – Voorafgaand aan elk geloofsgesprek moet er sprake zijn van betrokkenheid. De tiener moet ervaren dat je hem serieus neemt en dat je hem of haar ziet zitten, óók als hij dingen zegt waarvan je schrikt. Een heel goede en gelijkwaardige vriend kun je misschien direct confronterend toespreken, maar als je dat bij een tiener doet, schept dat meestal afstand. Je zult blijvend moeten investeren in een goede relatie.
• Luisteren – Goed luisteren moet dan ook onderdeel zijn van de basishouding in het gesprek met tieners. Niet als foefje, maar omdat je echt geïnteresseerd bent in wat de tiener bezighoudt. Je beseft dat je van tieners veel kunt leren, daarom wil je graag meer weten over zijn gedachten en hoe hij daartoe komt.

2. Verkennen 

• Belangstellende vragen stellen – Voordat je de tiener eventueel op andere gedachten probeert te brengen (zie stap 4), stel je daarom belangstellende vragen: ‘Hoe ben je tot deze gedachte gekomen?’ Je verkent als het ware de denkwereld van de tiener die naast je zit: ‘Vertel er eens wat meer over!’ Wees voorzichtig met waarom-vragen. ‘Waarom denk je dit?’, kan al gauw een veroordelende klank in zich hebben. ‘Hoe kom je tot deze conclusie?’, klinkt opener en uitnodigender.
• Herformuleren en samenvatten – Onderdeel van het verkennen kan zijn dat je herformuleert en samenvat wat de tiener zegt: ‘Bedoel je dat…?’, en ‘Vat ik het goed samen als ik zeg…?’ Dat laatste kun je trouwens expres net-ernaast doen. Als je bijvoorbeeld op de tiener uit het voorbeeld reageert met de vraag: ‘Dus misschien heeft het leven voor jou ook geen zin?’, geef je hem de gelegenheid om te zeggen dat hij dát juist niet bedoelt.
• Gevoelsreacties geven en uitlokken – Natuurlijk hoef je niet puur zakelijk te reageren op prikkelende uitspraken van tieners. Je mag best zoiets zeggen als: ‘Ik schrik ervan dat je dat zegt. Kun je je dat  voorstellen?’ Sowieso is het goed om gevoel in het gesprek te brengen, bijvoorbeeld door te zeggen (zij het niet in bovenstaand voorbeeld): ‘Ik heb het idee dat je daar erg enthousiast over bent. Klopt dat?’ Dat helpt bij het verkennen van de denkwereld van de tiener.

3. Waarderen en bevestigen

• Verbaal – Onderdeel van het geloofsgesprek met tieners moet zoveel mogelijk zijn dat je hem bevestigt in zijn bijdrage. Dat doe je in de eerste plaats met woorden als: ‘Wat zeg je dat mooi!’, of: ‘Wat interessant dat je er zo over denkt!’ Zelfs de tiener uit het voorbeeld kun je (mits het van hem een serieuze opmerking was) bevestigen: ‘Ik ben het niet met je eens, maar ik merk dat je er goed over hebt nagedacht.’
• Niet-verbaal – Gebruik bewust ook non-verbale signalen om duidelijk te maken dat je de tiener serieus neemt: knik, geef aandacht en kijk hem of haar geïnteresseerd aan.

4. Betrokken confronteren

• De relatie bevestigen – Natuurlijk hoop je dat de tiener die gelooft dat ‘dood dood’ is, door het gesprek tenminste ietsje anders gaat denken. Geïnteresseerd zijn en hem bevestigen, is niet genoeg. Als ‘Gods ambassadeur’ wil je Gods woorden meegeven en zo nodig zelfs oproepen tot een andere gedachte. Probeer dat wel te doen op een manier die de relatie bevestigt en niet verstoort. Bij ‘onze’ tiener kun je dat doen door te zeggen: ‘Goed dat je zegt wat je ervan vindt’, en: ‘Ik wil je niks opleggen, maar…’
• Inhoudelijk bijsturen – Je neemt de tiener natuurlijk óók niet serieus als je net doet alsof je het wel oké vindt wat hij denkt. Waarschijnlijk zit hij er zelfs op te wachten dat je hem van repliek dient. Doe dat dus ook gerust, maar wel op een manier die hem uitdaagt om zélf verder te denken. Bijvoorbeeld: ‘Toch denk ik dat je wat over het hoofd ziet, namelijk…’, of zelfs: ‘Wat je daarnet zei, is feitelijk onjuist, want…’
• Uitdagen tot ander inzicht – Probeer de tiener uit te dagen tot andere inzichten. Het mooiste is natuurlijk als je dat kunt doen met verwijzing naar de Bijbel: ‘Hoe denk je dat Paulus tot de overtuiging is gekomen dat de dood niet het laatste woord heeft?’ Belangrijk is ook dat je de andere tieners in het gesprek betrekt: ‘Wat vinden jullie van de gedachte “dood is dood”?’ Of breng je eigen getuigenis in: ‘Voor mij is het heel belangrijk te mogen weten dat ik na mijn sterven bij God mag zijn; begrijp je dat?’

5. Ontspannen 

• Ruimte geven aan de tiener – Het is belangrijk dat je het gesprek op een ontspannen manier blijft voeren. Dat doe je door de tiener zichzelf te laten zijn. Je kunt en mag hem niet jouw mening opleggen, ook niet als je hem liefst het bijbelse antwoord door de strot zou willen duwen. De tiener serieus nemen, betekent erkennen dat hij het recht heeft bij zijn mening te blijven.
• Ruimte geven aan God – Bovenstaande kun je als je beseft dat jij ten diepste een tiener niet kunt overtuigen, dat kan alleen God. Geef Hém dus ook de ruimte! Doe je best om Zijn getuige te zijn en vertrouw erop dat Zijn Heilige Geest degene is die werkelijk in gesprek met jouw tieners kan en wil gaan.
• Ruimte aan jezelf – God vraagt niet méér van je dan je kunt. Tieners kunnen vragen stellen of opmerkingen maken waarbij jij met je mond vol tanden staat. Ga dan niet net doen alsof je het wél precies op een rijtje hebt. Blijf jezelf en erken je onmacht. Vaak zijn het niet je woorden die overtuigen, maar jouw liefde voor God én de tiener!